Tổng quan về cây Thất Diệp Nhất Chi Hoa

Tên gọi khác: Thiết đăng đài, Độc cước liên, Tảo hưu, Thảo hà xa, Chi hoa đầu

Tên khoa học: Paris Poluphylla Sm

Họ: Hành tỏi – Liliaceae

A. Mô tả dược liệu

1.Đặc điểm sinh thái

Thất diệp nhất chi hoa trong dân gian còn gọi là Cây bảy lá một hoa. Đây là loại cây thân thảo, nhỏ, sống lâu năm có hình dạng rất khác biệt. Cây có thân rễ ngắn, độ dài rễ khoảng 5 – 15 cm, đường kính thân 2.5 – 3.5 cm, thân có rất nhiều đốt, khó bẻ gãy nhưng khi bẻ gãy vết bẻ trông giống như bột, có màu vàng hoặc xám. Thân cây cao khoảng 1 mét, ở phía gốc có nhiều lá bị thoái hóa tạo thành nhiều vảy bao bọc lấy thân cây.

Ở giữa thân cây, lá mọc thành tầng từ 3 – 10 lá nhưng thường thấy là 7 lá. Cuống lá dài khoảng 2.5 – 3 cm, phiến lá rộng hình mác, dài khoảng 15 – 21 cm, rộng 4 – 8 cm, đầu lá nhọn, mép nguyên không có răng cưa. Hai mặt lá nhẵn, mặt dưới màu xanh nhạt hoặc màu tím nhạt.

Hoa mọc đơn độc ở đỉnh cây, cuống hoa dài 15- 30 cm. Hoa có 5 – 10 lá đài, tuy nhiên thường thấy là 7 lá, nên được gọi là cây 7 lá 1 hoa. Lá đài màu xanh, dài 3 – 7 cm, rời từng cái một, lá không rụng.

Mùa hoa vào tháng 10 – 11. Quả mọng màu tím đen.

2. Bộ phận sử dụng dược liệu

Người ta sử dụng thân rễ cây bảy lá một hoa để làm dược liệu với tên là Tảo hưu.

3. Phân bố

Cây 7 lá 1 hoa thường được tìm thấy ở các vùng núi cao, dưới các tán rừng rậm. Tại Việt Nam cây được tìm thấy các vùng núi Hoàng Liên Sơn, Cúc Phương thuộc Hà Nam, Sa Pa (Lào Cai), Ninh Bình, Sơn Động (Hà Giang), Đà Bắc (Hòa Bình).

4. Thu hái – Sơ chế

Dược liệu Thất diệp nhất chi hoa có thể thu hái quanh năm. Tuy nhiên, thời điểm thu hái tốt nhất là vào mùa đông. Khi thu hái cần đào cả rễ cây.

Sau khi thu hái rửa sạch, phơi khô, bảo quản dùng dần.

5. Bảo quản dược liệu

Sau khi sở chế dược liệu Tảo hưu cần bảo quản ở nơi thoáng mát, khô ráo, tránh độ ẩm cao.

6. Thành phần hóa học

Thành phần chính trong Tảo hưu là Glucozit, tính chất Saponin. Thân quả và rễ cây bảy lá một hoa có chiết xuất Glucozit gọi là Paristaphin. Sau khi phân hủy Paristaphin có thể thu được Glucozit và Glucoza.

B. Vị thuốc Thất Diệp Nhất Chi Hoa

1. Tính vị, Quy kinh

Cây Thất diệp nhất chi hoa tính hơi hàn, chứa độc nhẹ và có vị đắng.

Dược liệu quy vào Kinh Can.

2. Tác dụng dược lý

Theo nghiên cứu của y học hiện đại:

Làm giảm cơn ho hen, cầm ho.
Chiết xuất dược liệu có tác dụng ức chế hoạt tính tinh trùng, cầm máu.
Tác dụng kháng khuẩn, có tác dụng ức chế trực khuẩn lị, E. coli trực khuẩn, thương hàn, tụ cầu vàng, liên cầu khuẩn dung huyết và não mô cầu.
Tác dụng phòng chống ung thư, ức chế hoạt động của ung thư cổ tử cung (thí nghiệm trên động vật).

Theo y học cổ truyền:

Thất Diệp Nhất Chi Hoa có tác dụng chỉ thống, tiêu thũng, giải độc, tức phong, động kinh, chống co giật.

Theo Bổn kinh: Chỉ kinh điều trị động kinh, bệnh điên, lắc đầu lè lưỡi, ung sang, khử độc rắn cắn.
Theo Bản thảo cầu nguyên: Chỉ huyết, hoạt huyết, giải độc tiêu phù.
Theo Tân tu bản thảo: Trộn với giấm dùng đắp trị độc rắn, ung nhọt, sưng phù.

Tác dụng của Thất diệp nhất chi hoa:

Thanh nhiệt giải độc.
Ung nhọt sưng độc, trùng rắn cắn, chấn thương chảy máu, tụ máu sưng đau.
Chữa chứng nhiệt sinh phong, động kinh kinh phong.
Chữa mụn nhọt, sốt rét, ho lao, tuyến vú sưng đau, hen suyễn, ho khan lâu ngày
Dùng ngoài đắp lên vết thương hoặc vùng da tổn thương để giảm sưng đau.

3. Cách dùng – Liều lượng

Cây bảy lá một hoa có thể dùng uống trong hoặc đắp ngoài. Có thể dùng độc vị hoặc kết hợp với các vị thuốc khác.

Liều dùng khuyến cáo: 4 – 12 g dưới dạng sắc uống. Dùng ngoài liều không kể liều lượng

Kiêng kỵ khi sử dụng Thất diệp nhất chi hoa

Không sử dụng Thất Diệp Nhất Chi Hoa cho phụ nữ có thai.

Thất diệp nhất chi hoa là vị thuốc quý với nhiều công dụng chữa bệnh, bao gồm cả phòng ngừa ung thư. Tuy nhiên, cây bảy lá một hoa có khu vực phân phối hẹp nên hiện tại cây đã được đưa vào Sách Đỏ Việt Nam. Do đó, người dùng cần sử dụng giữ gìn, không nên sử dụng bừa bãi để bảo tồn dược liệu.

Trang thông tin : https://www.thuocdantoc.org/duoc-lieu/that-diep-nhat-chi-hoa